Κυριακή 25 Δεκεμβρίου 2011

χίλιες φορές να γεννηθείς τόσες, τόσες θα σε σταυρώσουν

Το ποίημα του Κώστα Βάρναλη, ‘ Οι πόνοι της Παναγιάς’ ξαφνιάζει συγκινησιακά με την τρυφερότητα και την ‘άλλη’ διάσταση που δίνει στο σύμβολο Παναγιά. Οι πόνοι της, προσλαμβάνονται και νοούνται σαν πόνοι Μάνας, πόνοι γυναίκας Μάνας. Εικονογραφούνται φαντασιακά σαν γέννα, θηλασμός, προστασία, φροντίδα, ανατροφή. Δημιουργία και διδαχή ανθρώπου. Ωστόσο ο ποιητής μοιάζει να μην αρκείται σε αυτούς τους συμβολισμούς μόνο. Η Παναγιά είναι σύμβολο μεγαλύτερης ευρύτητας. Ασφαλώς εμπερικλείει πολλές άλλες έννοιες και μάλιστα διαφορετικές για κάθε άνθρωπο και ιδεολογία. Άλλες οι προβολές του θεϊστή, άλλες του μαρξιστή, που μπορεί να εικονοποιεί μια Παναγιά κόκκινη, Αντιφωνήτρια, και Λαοδηγήτρια….. Ο πολυσυμβολισμός αυτός επιβεβαιώνεται από το μεγάλο αριθμό Θεοτοκωνυμίων, ένα από τα οποία είναι και το Πλατυτέρα. Δηλώνει ότι η Παναγία είναι ευρύτερη, πλατύτερη, μπορεί να εμπερικλείει εμάς του άλλους όλους, το σύμπαν. Είναι Μήτηρ Θεού. Ψυχοδυναμικά είναι η μήτρα της ζωής, του κόσμου. Είναι ο κόσμος.
Ο μαρξιστής ποιητής ο Βάρναλης, μαχητικός επίσης δημοτικιστής σχολαστικός μάστορας της γλώσσας, προκαλεί του συνειρμούς μας βάζοντας στα χείλη της Παναγιάς τα λόγια …. ‘ χίλιες φορές να γεννηθείς’. Δεν λέει ‘ χίλιες φορές να σε γεννήσω’. Πράγμα που ευοδώνει την εικασία ότι δεν υπαινίσσεται τις ωδίνες του τοκετού ούτε και περιορίζει την αγωνία για το μεγάλωμα παιδιού στην γυναικεία αρμοδιότητα . Οι πόνοι της Παναγιάς νοούνται σαν άφυλο ανθρώπινο συναίσθημα και σαν τέτοιο ‘επιτρέπεται ’ και στον άνδρα. Στον στοργικό εκείνον άνδρα που μπορεί να προσφέρει ‘μητρική’ τρυφερότητα. Άλλωστε ο χαρακτηρισμός ‘μητρικός άνδρας’ αυτό δηλώνει. Δεν υπονοεί ανταγωνισμό η ακύρωση της γυναίκας. Ο άνδρας δεν γεννά, δεν γαλουχεί μπορεί ωστόσο να είναι ο πατέρας πελεκάνος, που αυτοτραυματίζεται μέχρι θανάτου για να σώσει με το αίμα του το παιδί του. Ξέρει να εφαρμόσει μια σωτήρια μετάγγιση…… Η αρχαγγελική φωνή του Νίκο Ξυλούρη που αποδίδει το μελοποιημένο από τον Λουκά Θάνου ποίημα είναι η ακαταμάχητη επιβεβαίωση της νοητική εικόνας του ‘μητρικού άνδρα’.
Δεν θα ήταν λοιπόν υπερβολικό να υποθέσουμε ότι οι πόνοι της Παναγιάς - σύμβολο ευρύτερο του φύλου, -μέσα από μια μαρξιστική ιδεολογία μπορεί να είναι ο κάθε ένας από εμάς στον αγώνα του για ένα καλλίτερο κόσμο, για ένα καλλίτερο αύριο. Να είναι η έγνοια μας για τον άλλον. Πρώτα από όλα και πάνω από όλα για το παιδί, το δικό μας, του άλλου, της γενιά που ζούμε και της γενιάς που είναι να έρθει. Να είναι η εξύψωση της διαπροσωπικής σχέσης με ηθικούς κώδικες όπως…… ‘Δε θα σε μάθω να μιλάς και τ' άδικο φωνάξεις’…… να είναι ελπίδα και φιλοδοξία τρόπου ζωής …. ‘όχι σκλάβος ή προδότης’…….
Μια υπέροχη απεικόνιση της Παναγίας της Πλατυτέρας βρίσκεται στην εκκλησία του Αγίου Ιωάννη στην Αγία Παρασκευή. Είναι μια Παναγιά με τα χέρια σε απαγωγή, υψωμένα προς τον ουρανό και το βλέμμα εστιασμένο ευθεία μπροστά. Ο Χριστός μικρό παιδάκι έχει μια ανάλογη στάση. Είναι μια Παναγιά που σαν να παρατηρεί τον χώρο και να αναρωτιέται ………. ‘Πού να σε κρύψω γιόκα μου’….. είναι μια Παναγιά πραγματικά ‘πλατυτέρα’, μας αγκαλιάζει. Οι πόνοι της είναι η δική μας γέννα της εκδοχής ενός εξιδανικευμένου εαυτού. Ελπίδα για ότι καλό μπορεί να γίνει ακόμα τώρα, -στην χαοτική εποχή μας - στον κουρασμένο τον πλανήτη μας, έστω και αν λέμε….. ‘χίλιες φορές να γεννηθείς τόσες, τόσες θα σε σταυρώσουν’…..
Ευτυχώς έχουμε ακόμα την ικανότητα του ψυχισμού για εξιδανίκευση, τις προβολές ‘της δικής μας Παναγιάς,’ έτσι όπως εμείς την επιλέγουμε, Θρηνούσα η Νικοποιό, μα πάντα ‘Πλατυτέρα.’ Αντέχουμε ακόμα και όταν λέμε …….‘ Θεριά οι ανθρώποι δεν μπορούν το φως να το σηκώσουν’……. ακόμα και τότε υπάρχει ελπίδα να αντισταθούμε στον εγωκεντρισμό και στην στενοκεφαλιά μας. Εμείς πρώτοι, εμείς θα πάψουμε να είμαστε θεριά.
Κλεοπάτρα Περισσάκη από το blog της "Μανθάνων μη κάμνε"

Σάββατο 24 Δεκεμβρίου 2011

Μια τέτοια νύχτα πριν από χρόνια,κάποιος περπάτησε μόνος.Τι χιόνι σήκωσαν τούτες οι πλάτες. Κανένας δε το 'μαθε...

[Χάραζε ο τόπος με βουνά πολλά
κι ανάτελλε τα ζωντανά του,
καλούς ανθρώπους και κακούς,
νυφίτσες, αλεπούδες,
μια λίμνη ως κόρην οφθαλμού και κάστρα πατημένα.
Θά 'ναι τα Γιάννενα, ψιθύρισα,
στο χιόνι και στον άγριο καιρό, γυάλινα και μαλαματένια.
Κι όσο πήγαινε η μέρα,
σαν το βαπόρι σε καλά νερά,
είδα και μιναρέδες κι άκουσα τα μπακίρια να βελάζουν.... ]



Μια τέτοια νύχτα πριν από χρόνια,
κάποιος περπάτησε μόνος,
δεν ξέρω πόσα λασπωμένα χιλιόμετρα.
Κάποιος περπάτησε μόνος...

Νύχτα και συννεφιά, χωρίς άστρα
πήγαινε το δρόμο δρόμο.

Ξημερώματα, μπήκε στα Γιάννενα.
Στο πρώτο χάνι έφαγε και κοιμήθηκε τρία μερόνυχτα.
Ξύπνησε απ’ το χιόνι που έπεφτε μαλακά.
Στάθηκε στο παράθυρο και άκουγε τα κλαρίνα.
Και άκουγε τα κλαρίνα.
Πότε θαμπά και πότε δίπλα του.
Πότε θαμπά...
και πότε δίπλα του.
Όπως τα 'φερνε ο άνεμος!

Αχ...
Και άκουσε μετά τη φωνή πεντακάθαρη.
Από κάπου κοντά την άκουσε.
Σαν αλύχτημα και σαν να την έσφαζαν τη γυναίκα.
Κι ούτε καυγάς, ούτε τίποτα άλλο.
Χιόνιζε...
Όλη νύχτα στα Γιάννενα χιόνιζε.

Ξημερώματα, πλήρωσε ό,τι χρωστούσε και γύριζε στο χωριό του.
Στα πενήντα του θα 'τανε.
Με γκρίζα μαλλιά και τρεις θυγατέρες, ανύπαντρες.
Χήρος τέσσερα χρόνια.
Στα πενήντα του θα 'τανε.

Χήρος τέσσερα χρόνια.
Με τη μαύρη κάπα στις πλάτες.
Αχ, το τι χιόνι σήκωσαν.
Τι χιόνι σήκωσαν τούτες οι πλάτες.
Κανένας δε το 'μαθε...
Κανένας δε το 'μαθε...
Κανένας!
Σάββατο 17 Δεκεμβρίου 2011

"Saudade:το αίσθημα της μοναξιάς που γεννιέται καθώς κοιτάζεις τον απέραντο ωκεανό, ευχόμενος κάποιος να σε επισκεφτεί"


Η Σειρήνα και ο Ναυαγός ( Ραμόν Σαμπέδρο )

Η ανάρτηση αυτή γίνεται με αφορμή το θάνατο της Cesaria Evora και τις σκέψεις που αυτή τη στιγμή προσπαθούν να σπάσουντο κεφάλι μου.

Σε κάποιο μακρινό νησί ξεβράστηκε μια πληγωμένη σειρήνα,εκεί είχε πέσει έξω κι ένας τραυματισμένος ναυαγός.Τον κοίταξε και πόνεσε τόσο με τη μελαγχολία του,που βάλθηκε να χύνει δάκρυα αλμυρά θλίψης γι΄αυτόν.
Ο γερο-ναυτικός που πάντα ονειρευόταν μια σειρήνα ξανθομαλλούσα,αφρόκορμη, γλυκόματη, βλέποντάς την έτσι λυπημένη λησμόνησε για λίγο τα βάσανά του κι άρχισε να της λέει το παραμύθι μιας μικρής σειρήνας και ενός θαλασσόλυκου :
Οι σειρήνες ονειρεύονται, είπε ο ναυτικός, έρωτες στη στεριά, οι ναυτικοί ονειρεύονται, όπως οι σειρήνες, έρωτες στο πέλαγος, να ονειρεύεσαι το αδύνατο, αυτή είναι η θρησκεία των ονειροπόλων.
Για τις σειρήνες και τους ναυτικούς η ζωή είναι να ονειρεύεσαι.
Ο μύθος λέει πως όταν σειρήνα ανταμώνει ναυτικό,ο θεός της θάλασσας της απαγορεύει να μείνει
   μαζί του.Πρέπει μόνο να τον κοιτάξει, να του πάρει το νου και να συνεχίσει το δρόμο της
γιατί αν μείνει, το αλάτι της θάλασσας θα γίνει πάγος.
Λένε πως τέτοια τιμωρία σκληρή οφείλεται στο μέγα Ποσειδώνα :
το 'σκασε η αγαπημένη του μ' ένα ναυτικό που τον άκουσε να τραγουδάει.
Από τότε απαγορεύτηκε στους ναυτικούς να βλέπουν τις σειρήνες.
Κι αν εκεί που δεν το περιμένουν τις συναντήσουν,γίνεται η συνάντησή τους τιμωρία βαριά σαν
καταδίκη, αιώνια τιμωρία.
Γλυκιά σειρήνα που ήρθες πληγωμένη, μη θρηνείς για τη μελαγχολία μου. Κι όταν θα φύγεις, να μη σκέφτεσαι πως νιώθω πόνο για όλα αυτά.Μια μέρα θα γίνουμε μονάχα ύλη, και τότε, όπως στην
   αρχή,πεθαίνει ο Ποσειδώνας, λύνεται η γητειά του, και θριαμβεύει τελικά ο έρωτας.
Κι όταν στις καταιγίδες η θάλασσα αφρίζει και βρυχάται μανιασμένη,τα πλοία σέρνοντας στον πάτο της μαζί με τους ναυτικούς,είναι ο αιμοβόρος και σκληρός Ποσειδώνας που δίνει χαστούκια ζηλόφθονου εραστή γιατί μια σειρήνα κι ένας ναυτικός ξανακοιτάχτηκαν.

 Ραμόν Σαμπέδρο. Ναυτικός που έμεινε τετραπληγικός σε ηλικία εικοσιπέντε χρονών και για τα επόμενα τριάντα χρόνια διεκδίκησε το δικαίωμα στο θάνατο. Τη λύτρωση του χάρισε προφανώς κάποιος φίλος, καθώς το Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων δεν του επέτρεψε την ευθανασία.Το κείμενο είναι αντιγραφή απ΄το βιβλίο του " Η θάλασσα μέσα μου " ομώνυμο της ταινίας που ακολούθησε.