Ένα συντριπτικό μέρος του ψυχισμού βασίζεται στις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων.

Μπορούμε να πούμε ότι η καλύτερη βάση στην οικοδόμηση ενός ανθρώπου και στις σχέσεις με τους άλλους είναι αυτό που λέμε αξιοκρατία. Όποιος μιλά για αξιοκρατία, έχει πολλά να πει  και να επικαλεστεί, για αρχές και κανόνες, κυρίως δε για έννοιες, όπως η ισότητα, η ηθική, το δικαίωμα στις ίσες ευκαιρίες και τα λοιπά.  Ελπίζοντας ωστόσο στην αξιοκρατία, είτε με δόλο είτε χωρίς, με λογικά άλματα ή χωρίς, ξεχνάμε (ή επιλέγουμε να αγνοήσουμε) την αλήθεια, ότι δηλαδή το να περνάει και να παραμένει στο κόσκινό της κάποιος, με άλλα λόγια το να λειτουργεί, προϋποθετει την ύπαρξη άξιων, δηλαδή κάποιων που διαθέτουν κάτι που οι υπόλοιποι δεν έχουν. Όπως καταλαβαίνουμε ωστόσο, αν το κριτήριο της αξιοσύνης είναι κάτι που όλοι διαθέτουν, ένα τέτοιο κόσκινο απλά δε θα δούλευε ποτέ. Πόσο λογικό είναι λοιπόν ένα  κοινωνικό συμβόλαιο που θεμέλιος λίθος του είναι  ο ανταγωνισμός, ακόμα και αν αυτός βασίζεται σε ένα πιο θεμιτό σκοπό, δηλαδή τη διεκδίκηση του τίτλου του άξιου; "Τόμπολα"! Αν κάποιος λοιπόν κάνει κάποιες αφαιρέσεις,  και όσο και αν ισοπεδοτικό και αν ακούγεται κάτι τέτοιο, η αξιοκρατία είναι κάτι που ποτέ δεν πρόκειται να έρθει. Ο λόγος είναι ένας. Είναι ήδη εδώ, και με τα δύο πόδια, ή τουλάχιστο με το ένα.

Σε κάθε περίπτωση, είτε κάποιος απορρίπτει τις παρούσες κοινωνικές σχέσεις και επικαλείται την αξιοκρατία, είτε διαπιστώνει τα παραπάνω και το μάταιο αυτού που επικαλείται, απορρίπτοντάς με τη σειρά του και αυτό, οδηγείται σε ένα κενό.

Πολλοί  σκεπτικιστές προσπαθούν να μας πείσουν ότι η εποχή μας διακατέχεται από "μάστιγες", όπως την άρνηση της πραγματικότητας σε όλα της τα στάδια και με όλα τα μέσα, την υβριδοποίηση, την ανάγκη για διαρκή ανάλυση και κριτική μακριά πάντα από την πραγματικότητα, την έντονη ανάγκη ακόμα για συνομωσιολογία, τη διαρκή επιβεβαίωση και αναμάσηση πάγιων συμπερασμάτων και κυρίως τεμπελιά του μυαλού. Όσο κι αν προσπαθήσει κάποιος να μας πείσει ότι αυτά είναι φαινόμενα που αφορούν την επιστήμη ή τη φιλοσοφία, κανείς, ή σχεδόν κανείς δε μπορεί να εξηγήσει πρακτικά τι είναι αυτό που τις προκαλεί άμεσα σε τέτοια κλίμακα. Υπάρχουν μάλιστα κάποιοι που, όχι μόνο δεν έχουν μια τέτοια προσέγγιση, αλλά υπερασπίζονται μια εκδοχή των παραπάνω με ένα δήθεν θετικό πρόσημο, ως μοναδική εκδοχή για να ξεφύγουμε από αυτά, ή τουλάχιστο, ή ως ένα ατομικό δρόμο κοσμοαντίληψης, που πολλαπλασιαζόμενος είναι ίσως πιθανό να σώσει  κάποια στιγμή το σύνολο, προς το παρόν σώζει τον καθένα ξεχωριστά και αυτό είναι αρκετό.

Το μόνο εφόδιο που μπορεί να κρατήσει κανείς από την επιστήμη  πάνω σε αυτό το θέμα, είναι κάτι που μαθαίναμε από παλιά στο σχολείο: η φύση απεχθάνεται το κενό.

Ας δοκιμάσουμε να απαντήσουμε ένα ερώτημα: Τι είναι αυτό που τελικά καλύπτει, ή φαίνεται ότι καλύπτει τα κενά γύρω μας;  Για να το κάνουμε πιο απλό, με τι γεμίζουμε τη ζωή μας σήμερα;

Η επανάληψη και η επιμονή σε αυτή. Η δήθεν παρουσίαση κάθε νέας πραγματικότητας, με τα ερμηνευτικά εργαλεία μιας προηγούμενης, είναι πολύ διαδεδομένη στις μέρες μας. Σε ένα φάσμα από τομείς και θέματα, μπορεί κανείς να παρατηρήσει ανθρώπους που αφήνονται, ή ακόμα και αρνούνται να αποχωριστούν, μοντέλα, συνήθειες, και επιλογές που αναπαράγουν προηγούμενες πραγματικότητες, χωρίς να βλέπουν την αναντιστοιχία ή ακόμα και προσπαθώντας να επαναφέρουν αυτές τις προηγούμενες εποχές, ανεξαρτήτως κινήτρου, ωφέλους, ή ζημίας από αυτή. Αυτό τους είναι αρκετό και αποτελεί τον πρώτο τρόπο με τον οποίο γεμίζουν τα κενά.

Με βάση το παραπάνω, αλλά και ανεξαρτήτως από αυτό, ευδοκιμεί σήμερα η ανάγκη για ενός ορισμένου τύπου κρυφτό. Ευδοκιμούν δηλαδή οι πλασματικοί και απρόσωποι κόσμοι, όπου ο καθένας φορά μια μάσκα, απαλάσσεται δήθεν από τις ευθύνες του εαυτού του, και χάνεται σε παράλληλα σύμπαντα εκτός πραγματικότητας. Αυτός είναι ο δεύτερος τρόπος με τον οποίο γεμίζουν τα κενά.

Ένας ακόμα τρόπος, είναι τα απρόσωπα λόγια (ίσως όπως και αυτό εδώ το κείμενο), τα οποία είναι πολύ πολύ διαδεδομένα και που έχουν τα παρακάτω χαρακτηριστικά: Απαντούν πάντα σε μια αόριστη ανάγκη για ανάλυση μέχρι τελείας κάθε κατάστασης, κάθε στιγμής, κάθε συμβάντος, κάθε προηγούμενου και επόμενου βήματος, την ίδια στιγμή που τα συμπεράσματα έχουν ήδη βγει. Έχουν  δηλαδή αυτά τα απρόσωπα λόγια πάρει διαζύγιο με κάθε είδους συλλογιστική, με κάθε είδους suspense, και αποτελούν περισσότερο δείγματα ενός αποδεικτικού λόγου, τις περισσότερες φορές φτωχού τόσο ως προς τα νοήματα αλλά και ως προς τα κίνητρα, με τον αρχικό ισχυρισμό, που καθορίζει και το κίνητρο, πολλές φορές όχι μόνο να μην αναφέρεται ούτε στην αρχη του κειμένου προκειμένου να αποδειχτεί στη συνέχεια, αλλά να υπονοείται ως κάτι αδιαμφισβήτητο και αμετάβλητο, από πριν.  Δεν είναι τυχαίο ότι τέτοια λόγια, σε συνδυασμό με το απρόσωπο μοτίβο τους, επιστρατεύουν συχνά και θεωρίες συνομωσίας, οι οποίες είναι κατά γενική ομολογία διάσημες στις μέρες μας. Μια τέτοιου είδους μέθοδος απόδειξης, όπως ήδη ξέρουμε είναι εκ των προτέρων ελλειπής, και το μόνο που προσφέρει στο τέλος της ημέρας είναι επιπλαστη ικανοποίηση όχι στον αναγνώστη, αλλά στο γράφοντα και σε όσους αρκούνται στο να επικροτήσουν ελαφρά τη καρδία το αρχικό συμπέρασμα, και να αναπιάσουν με τη σειρά τους το ίδιο συμπέρασμα, επικαλούμενοι ο ένας τον άλλον.

Κάπου εδώ όπως καταλαβαίνουμε, έρχεται και η τεμπελιά του μυαλού. Αυτό δε χρειάζεται και πολλά λόγια για να το καταλάβει κανείς, αρκεί να δει ξανά τις παραπάνω παραγράφους και να κοιτάξει και γύρω του ή ακόμα και τον καθρέφτη. Πλήρες διαζύγιο  με τη γλώσσα τόσο από την πλευρά του αναγνώστη όσο και από αυτή του γράφοντα, πλήρης αποπροσωποίηση και επίκληση με κάθε τρόπο του παρελθόντος, αποθέωση της συνομωσίας και της νοητικής φτώχιας, πάντα στο βωμό ενός ήδη βγαλμένου συμπεράσματος, κριτική με το κιλό, χωρίς επίγνωση των συνεπειών στους άλλους, και όλα τα παραπάνω για να καλυφθεί απλά ένα προσωπικό κενό.

Βλέπουμε λοιπόν ότι ζούμε στην εποχή του κενού. Προσοχή εδώ. Παρά την ανοχή ή και τη συγκατάβασή μας, δεν είμαστε εμείς το κενό. Δε ζούμε στην εποχή των κενών ανθρώπων, παρά το γεγονός ότι υπάρχουν πολλοί από αυτούς γύρω μας. Το κενό δεν υπάρχει και δε μπορεί να υπαρξει γύρω μας χωρίς να υπάρχουμε εμείς στη μέση. Αρκεί εμείς να το δούμε και να μη βιαζόμαστε να το καλύψουμε.